بررسی مقولات تصریفی فعل در آشوری نو

هدف رساله حاضر توصیف مقولات تصریفی فعل شامل زمان، نمود، وجه و مطابقه در زبان آشوری نو (گویش ارومیه) و بررسی نحوه تعامل این مقولات با همگانی های رده شناختی زبان هاست، آشوری یا آرامی به شاخه شمال شرقی زبان های سامی تعلق دارد که تا پیش از فتوحات اعراب در قرن هشتم میلادی برای بیش از یک هزار سال در مقیاس وسیعی در مقام زبان میانجی در خاورمیانه تکلم می شد. با این وجود، این زبان، به رغم پهنه جغرافیایی وسیعی که در دوره های ابتدایی داشت، امروزه تنها در برخی مناطق نظیر جنوب شرق ترکیه، شمال عراق، غرب ایران و شمال شرق سوریه توسط گروه های پراکنده مسیحی، یهودی و مندایی تکلم می شود. گویش های آرامی نو بسته به مکان جغرافیایی همواره در تماس با زبان های دیگر- به عنوان مثال، عربی، ترکی، کردی و فارسی- بوده اند و از زبان های حاکم در منطقه کمابیش تأثیر پذیرفته اند. اما تأثیری که زبان های ایرانی، خصوصاً کردی، بر گویش های آرامی نو بر جا نهاده بسیار وسیع تر و عمیق تر از سایر زبان ها بوده است، به نحوی که در گویش های آرامی نو ویژگی های بیشماری یافت می شود که نظیر آنها را می توان در زبان های ایرانی پیدا کرد. پژوهش حاضر مبتنی بر داده هایی است که عمدتاً از مصاحبه با یک گویشور آشوری ساکن همدان گردآوری شده است، و مشتمل بر پنج فصل است. فصل اول به معرفی زبان آرامی(آشوری نو)، طرح پرسش ها و فرضیه ها و توصیف ساختار رساله اختصاص دارد. در فصل دوم به عنوان پیشینه مطالعات به ارائه پژوهش های انجام شده در باب گویش های آشوری نو (آرامی نو) پرداخته می شود. فصل سوم به شرح نظام خطی، نظام واجی، مقوله های دستوری ضمیر، اسم، صفت، عدد، قید، حروف اضافه، پیوندها، فعل و توالی کلمه در گویش ارومیه تخصیص یافته است. در فصل چهارم به تحلیل رده شناختی نشانه های تصریفی در مقولات زمان، نمود، وجه و مطابقه پرداخته می شود. مقولات تصریفی زمان، نمود بر مبنای بررسی رده شناختی دال(1985) بررسی می شود. فصل پنج به ارائه یافته ها و نتایج پژوهش اختصاص دارد. فرضیه مطرح شده در رساله این بود که ویژگی های مقولات تصریفی فعل در گویش ارومیه در راستای همگانی های رده شناختی زبان هاست. برآیند توصیفی داده ها حاکی از آن بود که برخلاف گرایش کلی در زبان ها، که پسوندافزایی رایج تر از پیشوندافزایی است، گویش ارومیه با توالی vo بیشتر از پیشوندافزایی در نشان دادن مقولات زمان، نمود و وجه بهره می گیرد و تنها در یک مورد استفاده از پسوندافزایی مشاهده شد. با این وجود، مسیر دستوری شدگی مقولات زمان و نمود همگام با سه مسیر تکوینی مطرح شده از سوی بایبی و دال است. نشانه های مطابقه مشتمل بر نشانه های مطابقه فاعلی و مفعولی است که به صورت پسوند تجلی می یابند. حضور مطابقه فاعلی در همه بافت های نحوی اجباری است، اما مطابقه مفعولی حساس به معرفگی است و فعل تنها با مفعول معرفه ارجاع متقابل دارد.